Sabtu, Juni 07, 2014

Willem Iskander Nasoetion: Tokoh Pendidikan, Pelajar Orang Indonesia Pertama yang Studi di Luar Negeri (1857)



Berita meninggalnya Willem Iskander (De Locomotief, 31-7-1876)
Sati Nasoetion gelar Soetan Iskandar yang kemudian lebih dikenal Willem Iskander lahir di Pidoli Lombang, Mandailing Natal bulan Maret 1839. Willem Iskander memulai pendidikannya pada sekolah rendah dua tahun, kemudian melanjutkan studi untuk memperoleh akte guru bantu di Negeri Belanda pada bulan Februari 1857.  Ini berarti Willem Iskander adalah orang Indonesia pertama yang studi di luar negeri. Setelah lulus, Willem Iskander kembali ke tanah air pada bulan Juni 1861. Di Mandailing Natal, Willem Iskander mendirikan sekolah guru (kweekschool). Karena dianggap berhasil membangun institusi pendidikan, Pemerintah Belanda membiayai beberapa guru di Sumatra dan Jawa di bawah bimbingan Willem Iskander untuk studi ke Negeri Belanda. Willem Iskander tidak kunjung kembali ke tanah air, karena dikabarkan telah meninggal dunia di Negeri Belanda pada bulan Mei 1876. Berita meninggalnya Willem Iskander di tanah air dimuat di koran De Locomotief yang terbit di Semarang pada tanggal 31 Juli 1876. Berikut ini disajikan salinan berita tersebut.
***
Onlangs in, te Amsterdam, op betrekkelijk jeugdigen leeftyd bezwi ken een verdienstelijk inboorling van Nederlandsch-lnd.i:, wiens treurig verscheiden ons niet mog beletten eenige regels aan zijne loopbaan ta wyden. Wy' bedoelen den Sumatraanschen onderwijzer W:illem Iskander. Geboren in Maart 1839 te Pedoeli Lombang iv Groot Mandheling (Sumatra 's Westkust], werd hij, in het jaar 1853, opgenomen op de inlandsche school van gouvernementswege opgericht te Pengaboengan. Hy' onderscheidde zich daar genoegzaam om door den heer Godon, assistentresident van Mandheling en Ankola, een paar jaar later te worden aangesteld tot adjunct-iulandsch sshry'ver, in welke betrekking hij goed voldeed.

Toen de heer Godon in Februari 1857 met verlof naar Nederland zou vertrekken, en pogingen aanwendde om een jong mensch te verkry'gen genegen om hem te vergezellen, bood Ibkander, destyds nog genaamd Satie, zich aan. Zyne familie had echter vele bedenkingen, en het was aan de tusschenkomst van den toenmaligen primaat van Mandheling, den Njang di pertoeau vau Koita Siantan, te danken dat Satie, die aan hem vermaagachapt was, de reis naar Nederland mocht ondernemen.

In September 1857 kwam de heer Godon, na een langdurige zeereis, met Satie in Nederland aan. Na hem te Amsterdam in de plunje te hebben gestoken en hem aan het loopen met zijne voeten in schoenen te hebbeu doen oefenen, vertrok hy met hem naar Vreeswijk, waar hy', onder de leiding van den onderwijzer van Dapperen, met de plattelandsche jeugd aldaar geregeld school ging. Na te Vreeswyk eeirige maanden vertoefd te hebben en meenende, dat Satie thans genoeg ontbolsterd was, om een niet al te mal figuur in de Geldersche hoofdstad te maken, bezorgde de heer Godon hem te Arnhem in de kost by burgerlieden en liet hem privaatles geven in al hetgeen tot de vakken van het lager onderwijs behoort, waarbij tevens teekenlessen werden gevoegd.

Satie maakte goede vorderingen. Hy' was vlijtig, gehoor- ; zaam, onberispelijk van gedrag. Te Arnhem maakte hy' | kennis met den godsdienstonderwijzer Groen en deed, ten- i gevolge van die kennismaking, aan den heer Godon het i verzoek, om zich in de christelijke leer te mogen doen on- : derwijzen. Nadat vau den ernst, waarmede hy iv dit voor- ] nemen volhardde, was gebleken, werd hem dit verzoek toe- j gestaan. Eenigen tijd later werd Satie gedoopt, deed zijne bely.ienis en ontving den naam van Willem, daar hy' verlangde denzelfden naam te dragen als de Koning.

In overleg met den heer Milliee, wendde de heer Godon : zich tot den minister van kolouiëu, wylea den heer Rochussen, om Willem Iskander verder op regeeringskosten de noodige opleiding te doen geven. De minister stemde hierin welwillend toe. In Februari 1862 kwam hij onderde lei-: ding van den heer Hekker, hoofdonderwijzer te Amsterdam, en verkreeg, na afgelegd examen, in October 1860, de acte van hulponderwijzer. Hij vertrok, met die acte toegerust, omstreeks medio 1861, naar Indië, waar hij voor het onderwijs in de Battalauden zeer nuttig werkzaam bleek te zyn.

Ambtenaren, die zijn school bezochten, betoonden zich uitermate ingenomen met zijne methode van onderwijs, de snelle vorderingen zijner leerlingen en zelfs den iuvloed welken zijne school op inlanders van gevorderden leeftijd uitoefende. De Hollandsche taal maakte aanzienlijke vordej ringen onder de schooljeugd van Mandheling; toen de hoofden dit bemerkten, schaamden zich verscheidene in dit opzicht achter te staan bij kinderen, wendden zich tot Willem Iskander en wisten het, met zijn bereidwillige hulp, spoedig ver genoeg te brengen om de taal der overheerschers mede te lezen en te begrijpen. Onder zijn landgonooten verloochende Iskander zijoe in Nederland aangenomen christelijke gevoelens niet. Een treffend bewijs gaf hij daarvan, by' gelegenheid van de verdeeling zyner ouderlijke erfenis. Zijne naast bloedverwanten waren overleden tij| dens hij in Nederland studeerde. Te Sumatra teruggekeerd, j bevond hij dat zijn erfdeel, bestaande hoofdzakelijk in buf, fels en slaven, onder zijne familie was verdeeld en deze i hem beschouwde als een vreemdeling, een ali on, die zijne aan! spraken op het familiegoed had verbeurd door zijn verblijf j in Nederland en zijn overgang tot het Christendom. Iskanj dor was verplicht daarover een proces te voeren dat in zijn ; voordeel afliep. Het hem toekomende erfdeel werd hem , uitgekeerd en toen bleek dst hij er slechts zooveel prijs op j had gesteld, ten einde de hem aangewezen slaven vrij te i verklaren.

De overtuiging dat Willem Iskander voor veel grootere ontwikkeling nog vatbaar was en tevens het eenmaal geleerde goed vasthield en verwerkte, gepaard met zijn dikwijls uitgedrukten wensch om naar Nederland weder te keeren en zijne opvoeding te voltooien, brachten den heer Hekker er toe de noodigo stappen te doen, ten einde Willem Iskander te begrijpen in het intusschen gerijpte plan om meerdere inlauclsche jongelieden van goeden aanleg naar Nederland te doeu overkomen, om ze alhier voor het inlandsch ondarwy's te bekwtrnen.

In Mei 1874 keerde hy in Nederland terug en zou hy' zich voor den rang v.m hoofdonderwijzer bekwamen. Zijne positie en leeftyd brachten mede, dat men ziju haudel en wandel niet al te nauwkeurig gadesloeg, en hem de vrijheid werd gehten zich ongedwongen te bewegen. Ougeluk kig scheen hij in aanraking te zijn gekomen met miuder pnssend gezelschap, waarmede hij de oper.b ire vermakelijk lieden najoeg eu dat hem van zijne studiën aftrok. Later maakte hy' keunis met de j-uj;dige vrouw, waarmede hij in Januari jl. trouwde; doch inste.de dat dit huwelijk hem weder tot iustigen ca onverdroten arbeid temgvoerd-, bleek het een onuitputtelijke b-on van hartzeer en verdriet vüohem te zijn.

Den  Sen Mei 's unmidiags verliet hij zijne woning in de Vijzelstraat te Amsterdam, ging naar het bó" el Rembmnrp, waar lij een brief aan den heer Hekker schreef om di-.n heer te bedanken voor al de zorgen aan hem besteed en om te verzoeken mede den heer Godon voor de la«ts e. maal zijn erkentelijkheid te betuigen. Tegen den avond wendde hij zijne sehredeu raar het Vondelspark. Hij trok een pistool uit zyn zak, lostte een schot door ziju hoofd en de ïampznlige man had opgehouden te leven.

Voor degenen, die prijs Btellen op de wetenschap der laatste gedachten, welke in het gemoed omgaan van een wanhopigen zelfmoordenaar, zij hier nog slechts vermeld dat Willem Iskander, eenige uren voer zijn verschei len, den heer Hekker schreef: „Ik maak sen einde aan mijn leven .niet omdat ik aan God niet geloof; op dit oogeublik dat „ik dez) regelen schrijf, erken ik dat God mij bevoorrecht „heeft boven duizenden mijner natuurgenooten; maar het „leven is my' te zwaar, het verdriet dat ik iv den laatstea „rijd had maakte mij het langer leven onmogelijk Ik „g' geru-t sterven, want ik geloof aan de eindelooze goed„heid van den Vader in den Hemel; ik sterf als christen; „bij het trekken van de veer des vuurwapens zal ik mijn „zul in naam van Jezus Christus Gode aanbevelen. Letf „gelukkig, beste brave vader, leermeester en vriend " (T.v.N.I).

Baca juga dalam Blog ini:

  • Willem Iskander dan Lahirnya Tokoh-Tokoh Sastrawan Nasional dari Tapanuli Bagian Selatan

Tidak ada komentar: